Geplaatst door Tom Heremans is er in zijn artikel over vrouwenblogs volgens sommigen in geslaagd om een hoop citaten uit hun context te rukken. Die mensen moet meer boeken van William Gibson lezen. Dan zouden ze weten dat Heremans alleen maar context toegevoegd heeft aan hun teksten.
Laat er geen twijfel over bestaan. Schrijver William Gibson is de koning van de context. Officieel vallen zijn boeken in het sf-subgenre cyberpunk, waarvan Gibson (mee) de grondlegger was. Hoewel zijn drie laatste romans zich in ons heden afspelen, vertonen ook zij grote gelijkenissen met de hardcore cyberpunk van Neuromancer, en al wat daarop volgt.
Eenduidige werkelijkheid
Literatuurkenners associëren cyberpunk voor hun eigen gemak met futuristische digitale technologie. Die associatie is niet geheel foutief. Zeggen dat cyberpunk gáát over futuristische digitale technologie is dat wel. Nog meer dan over technologie gaat cyberpunk over de context die digitale apparaten creëren in ons dagelijkse leven.
Simpel voorbeeld: de iPhone is veel meer dan het tastbare toestel. Het is een poort naar een digitaal universum – online games, klassiek internet, mail, social media, augmented reality, cloud computing, whatever. De tastbare, eenduidige werkelijkheid van weleer is thans ingebed in een context van digitale communicatietechnologie.
Teleurgesteld
In z’n boeken weigert Gibson de werking en functie van allerlei apparaten uit de doeken te doen. Liefhebbers van ‘hard sf’ krijgen het daarvan op hun kloten. Die willen de technische specificaties weten van elk gadget dat opduikt in het verhaal. Dat doet me denken aan nerds die spotten met de kloksnelheid van de iPad, maar niet beseffen dat zo’n tablet de manier waarop we informatie ervaren voorgoed aan ’t veranderen is. (For the record: ik heb zelf geen iPad en tik dit artikel op een iBook G4 uit 2007.)
Die fout maakt ook James Bloomer, een blogger die schrijft over sciencefiction. In zijn recensie van Zero History, het jongste boek van William Gibson, stelt hij teleurgesteld vast dat het boek géén sciencefiction is. Het is niet futuristisch, treurt Bloomer. De gizmo’s die besproken worden, kende hij al allemaal via het internet. Tja.
Dommerik!
In al zijn boeken creëert Gibson in de eerste plaats een contextueel weefsel. Technologie, plot en actie zijn daaraan ondergeschikt. De hoofdpersonages zijn geen rechtlijnige actiehelden die simpelweg de stoerste technologie gebruiken om op de laatste pagina te kunnen zegevieren. Het zijn stuk voor stuk mensen die gevoelig zijn voor terugkerende details en patronen in dat weefsel.
Textuur
De titel van de eerste roman uit de Hubertus Bigend-trilogie verwijst daarnaar: Pattern Recognition. Die patronen zijn niet zomaar wederkerende gebeurtenissen, het zijn veelal memen of informatiepatronen. Net zoals Neal Stephenson is ook Gibson uitermate gefascineerd door memetica, al verwoordt hij zijn fascinatie veel implicieter:
“It’s the order flow, isn’t it?” Milgrim had had no intent to ask this at all. Hadn’t been thinking of it. Yet it had emerged. His therapist had told him that ideas, in human relations, had lives of their own. Were in a sense autonomous.
Ik heb zopas het laatste deel uitgelezen van de informele Bigend-trilogie – ondanks het typische open einde zou het me verbazen als Gibson nog een vierde deel schrijft. De schrijver werkt immers altíjd in trilogieën. Die vormen niet per se één afgerond verhaal, maar de drie boeken delen wel hun tijd, setting en personages. En bovenal delen ze hetzelfde contextuele weefsel. Vergelijk het met drie bepleisterde muren met dezelfde textuur waartegen andere kaders gehangen zijn.
Augmented reality
Zero History is chronologisch de rechtstreekse opvolger van Spook Country, maar beide verhalen hebben nauwelijks iets met elkaar te maken. Ook de technologie is ondertussen veranderd. In Spook Country gaat Hollis Henry op zoek naar locative art: kunstwerken met welbepaalde gps-coördinaten die slechts zichtbaar zijn via een VR-bril.
Het principe is dat twee realiteiten op één plaats samenkomen. De ene is virtueel, de andere fysiek, direct zichtbaar en tastbaar met onze menselijke zintuigen.
Tegenwoordig noemen we dat augmented reality. Een VR-bril is niet meer nodig, een iPhone volstaat. In Zero History blijkt dat Hollis Henry een boek geschreven heeft over die locative art, Presences. Haar uitleg is evengoed een commentaar van William Gibson op zijn Spook Country:
“When I wrote the book, there was no commercial hardware. People were building their own. Now it’s all iPhone apps. Lots of work, back then, trying to render the pieces effectively.”
Realiteiten combineren
In het sublieme maar desoriënterende debuut van Gibson, het reeds vermelde Neuromancer, bevindt hoofdpersonage Case zich ook dikwijls op twee plaatsen tegelijk: zijn bewustzijn beweegt zich door een virtuele wereld, de matrix of cyberspace, terwijl zijn lichaam achterblijft in de fysieke wereld.
Inderdaad: dáár hebben de Wachowski Brothers de mostaard gehaald voor hun Matrix-triologie. Net zoals de personages in Gibsons vroegere werk moet ook Neo fysiek inpluggen om in de virtuele realiteit te geraken. In Zero History merkt de auteur op dat zo’n ‘jack’ niet meer nodig is. Onze eigen ogen en een computerscherm volstaan om twee realiteiten te combineren:
She watched as he sank instantly into whatever it was that he did on the Net, like a stone into water. He was elsewhere, the way people were before their screens, his expression that of someone piloting something, looking into a middle distance that had nothing to do with geography.
Minder saai
Hoewel de vergelijking tussen Gibsons driedimensionale cyberspace en ons huidige internet altijd al grotesk is geweest, blijkt surfen op het web evengoed onze realiteitsbeleving te doorbreken. Ondertussen suggereert de schrijver dat het internet weleens heel wat minder saai zou kunnen zijn dan we vermoeden:
He wore a headset, cabled to his no-name black laptop, on the embroidered velour beside him, their conversation being conducted, she assumed, through one or another of the darknets they frequented. These were, she gathered, vast internets, unlicensed and unpoliced, and Garreth had once remarked that, as with dark matter and the universe, the darknets were probably the bulk of the thing, were there any way to accurately measure them.
Guerrilla marketing
Die darknets bestaan wel degelijk – al ben ik als gewone leek geen specialist. Die frictie tussen wat openbaar is en wat geheim is, is wel een heel actuele discussie, zeker nu praktisch iedereen met een internetaansluiting op Facebook zit. Hebben we nog geheimen? Nauwelijks. Daardoor stijgt de waarde van de geheimen die we nog overhouden.
In Zero History is het geheim daarom een vorm van marketing. Het kledingmerk Gabriel Hounds doet geen beroep op adverenties, maar wel op het gebrék eraan. Dat past in het kraam van ‘guerrilla marketing strategies’:
Weird inversions of customary logic. That Japanese idea of secret brands. The deliberate construction of parallel microeconomics, where knowledge is more congruent than wealth. I’d have a brand, I decided, but it would be a secret. The branding would be that it was a secret.
Gelaagdheid
Maar hoe kan datgene wat geheim is dan toch gevonden worden? Door de context. Context vinden we tegenwoordig in overvloed op het internet. Op mijn about-pagina staat mijn fysieke adres niet vermeld. Mijn persoonlijke leven komt er niet in aan bod. Maar is het daarom geheim? Vergeet het, niet voor wie met Google kan werken:
“Why should he believe you?”
“Context. If he’s any good, he’ll be able to find out who I am, and see where I’m coming from.
Context bepaalt niet alleen hoe wij teruggevonden of gepercipieerd worden, maar evengoed hoe we zelf onze wereld ervaren:
In some sense, she decided, she literally no longer knew where she was. In Number Four, in Cabinet, certainly, but if she’d just been one of the subjects of an abduction attempt, as Fiona seemed to believe she had, was Number Four still the same place? A matter of context. The same place, but meaning differently.
Smartphones als de iPhone bieden context aan onze werkelijkheid. Zelfs een simpele mp3-speler levert ons een andere beleving van de werkelijkheid op. Gelaagdheid. Een ander muziekje dat door je koptelefoon schalt, dompelt je meteen onder in een heel andere atmosfeer wanneer je ’s nachts door donkere straten strompelt.
High-pressure zone of weird
We hoeven de werking van al die hi-tech apparaten niet eens te begrijpen om open te staan voor de invloed die ze hebben. Ze zijn er om nooit meer weg te gaan en ze bepalen onze wereld op een manier die de jonge William Gibson niet heeft zien aankomen.
De oudere auteur beseft nu meer dan ooit dat zijn romans geen futurologie meer nodig hebben. Thans alreeds bevinden wij ons in de bevreemdende toekomst die sf-auteurs zo lang trachtten te vatten. Niemand lijkt rekening te hebben gehouden met het potentieel van de gsm en de smartphone. Maar de vreemde shit zal nú beginnen op te duiken.
She covered the phone, realizing she had no idea where its microphone might be, or if covering it would help. “He wants you to talk to a U.S. agent.”
“Ah”, he said, “the odd bits emerge now. The localized high-pressure zone of weird begins to manifest. Always does. Give me the phone.”
Mensbrugghe 
Interessant, ik heb altijd gevonden dat mijn persoon op het web een ander is dan irl. Vraag me verder af wat de juridische consequenties zijn als je bijvoorbeeld je ontslag krijgt door dingen die je op je blog/facebook zet: in mijn ogen is dat “iemand anders”, iemand die leeft in een andere dimensie -met andere wetten- dus.
Ik snap dan ook de ophef niet van “de wijven” die zogezegd verkeerd geciteerd zouden zijn in Hermans’ artikel in De Standaard.
Inderdaad het is, zoals je schrijft, juist een verdienste van Heremans om context toe te voegen in het virtuele leven van de persona die hij in zijn artikel bespreekt. Een beetje vilein van Heremans, dat wel.
Nonsens. Geen context toevoegen, geen uit de context citeren.
Zeggen dat A iets gezegd heeft, een paar keer na elkaar, als A dat ding niet gezegd heeft, is gewoon lomp.
Ik verwees naar de opmerking van Lott:
Ik maak geen punt over jóúw stelling – die is wat ze is, ik ben niet de advocaat van Tom Heremans – maar vond de hele zaak een mooi voorbeeld van hoe informatie meer informatie voortbrengt. Informatie staat niet op zich, maar is ingebed in een weefsel dat zich voortdurend uitbreidt. Zo ontstaat ook feedback en distortion.
Dát bedoel ik als ik zeg dat Heremans wel degelijk context heeft toegevoegd aan die teksten. Ik bedoel niet dat hij die blogs in een breder kader heeft geplaatst, wel dat het informatieve kader waarin die teksten zich bevinden groter is geworden doordat er een artikel over is verschenen, waarop ook nog eens een reactie kwam van een blogger, wat dan weer tot gevolg had dat allerlei lezers van die blog hun gedacht zeiden. Allemaal context.
Dat had je ongetwijfeld wel begrepen, maar allicht wou je toch nog eens je punt maken. Ik vel daar geen oordeel over, want dat was niet de opzet van mijn artikel.
I really enjoyed Pattern Recognition and Spook Country, they felt foreign and just in the future, and cool. I didn’t mean to imply that I wanted lots of gadget or tech, it just seemed to sum up how I felt about Zero History, that it felt old and predictable. And I felt disappointed.
In my opinion, William Gibson’s novels are not about the future, they’re about the way information technology gets a firm grip on our lives.
Back in the eighties, there really wasn’t much digital technology about, so the author had to invent a lot of gadgets and gizmos – which, by the way, seem awfully out-dated compared to nowaday’s iPhones, Galaxy Tabs &
BlackBerry’sBlackBerrys.The closer Gibson got to the present, the more interesting and relevant his novels became, for they showed us how information technology added new, unthought-of layers of meaning to our everyday lives. We’re all living in a digital cloud of context these days, and Zero History actually spells it out loud that there can be no zero history, not anymore.
That’s precisely what I like in said novel. I think of it as an historical novel explaining the past to us. A complicated past that we experienced ourselves just a moment ago.
Of course the past is old and predictable, but it still needs someone explaining it to us. Therefore I think Mr Gibson is doing a remarkably fine job.
Hmmm, okay, I get what you’re saying. Interesting.